Tentoonstelling 'de wereld van Johan de Witt'
Ter ere van de 400ste verjaardag van Johan de Witt organiseert het Dordrechts Museum van april tot en met oktober 2025 een grote tentoonstelling: De Wereld van Johan de Witt. Ontdek kunst en verhalen uit het hart van de 17e eeuw, met als topstuk De bedreigde zwaan van Jan Asselijn, in bruikleen van het Rijksmuseum.
Johan als de begreigde zwaan
Een schilderij vol betekenis
De bedreigde zwaan van Jan Asselijn lijkt op het eerste gezicht een natuurtafereel: een witte zwaan verdedigt haar nest met eieren tegen een hond die op haar afkomt. De zwaan staat symbool voor zuiverheid, de hond voor het kwaad. Maar het schilderij kreeg later een heel andere betekenis.
Ruim honderd jaar na de dood van Asselijn werden er drie teksten aan het werk toegevoegd. Onder de zwaan staat in hoofdletters DE RAAD=PENSIONARIS, vermoedelijk een verwijzing naar Johan de Witt. Op een van de eieren staat HOLLAND, het gewest waar De Witt raadpensionaris van was. En boven de hond: DE VIAND VAN DE STAAT – de vijand van de staat.
Zo werd het schilderij een allegorie: de zwaan staat symbool voor Johan de Witt, het ei voor Holland, en de hond voor de vijand van de staat. Het is dus niet zomaar een zwaan met een nest, maar een schilderij met een diepere politieke boodschap.
Van politiek symbool tot museumstuk
De bedreigde zwaan is niet alleen een krachtig beeld, maar ook een van de bekendste werken uit de collectie van het Rijksmuseum in Amsterdam. Het was zelfs het allereerste schilderij dat het museum aankocht, in 1800, toen het nog het Nationale Kunst-Galerij heette. Sindsdien is het een icoon geworden – een kunstwerk dat de overgang van gewone schilderkunst naar politieke beeldtaal laat zien.
In 2025 is het schilderij tijdelijk te zien in het Dordrechts Museum, als topstuk van de tentoonstelling De Wereld van Johan de Witt. Een bijzondere kans om dit beroemde werk van dichtbij te bekijken – in de stad waar De Witt werd geboren.
Activiteiten
Bekijk alle
Een nieuw perspectief op bijzondere kunstwerken, het koloniaal verleden en de rol van vrouwen in de Republiek.
Wat is er verder nog te zien?
In deze tentoonstelling dompelen we ons onder in zeventiende-eeuwse schilderkunst die nieuw licht werpt op het leven van Johan de Witt. In de kunst zag men De Witt als een zwaan die zijn nest beschermt. Nu leren we hem ook kennen als levensgenieter, echtgenoot, vader, broer en zoon. Hij leert dansen in het Franse stadje Angers, moet omgaan met het verlies van zijn vrouw en kinderen, en overleeft een moordaanslag voordat hij in 1672 wordt gelyncht in Den Haag.
Met schilderijen uit gerenommeerde Europese collecties en uitgebreid onderzoek naar de briefwisseling van Johan de Witt vertelt het Dordrechts Museum een verhaal waarin kunst en geschiedenis met elkaar zijn verweven. Op die manier ontstaat een nieuw perspectief op bijzondere kunstwerken, het koloniaal verleden en de rol van vrouwen in de Republiek.
